DETAY

İnsanın doğduğu andan itibaren kaygı sistemi vardır, bu sistem tehlikelerden korunmak için doğal sistem gibidir. Gerçek olmasa dahi tehlike algıladığımızda devreye girer, gerçek olmayan içsel algı durumlarında bu sistem işlevsel olmayan durumlara neden olur. İşte yoğun sınav kaygısı içsel tehlike algısından kaynaklanan işlevselliği bozan kaygı durumudur.

Sınav kaygısı herkeste var olan normal bir durumdur, hafif düzeyde kaygı kişiyi motive etmek için faydalıdır ancak yoğun düzeydeki kaygı öğrenilen bilginin sınav anında etkili şekilde kullanılmasını engeller, başarının düşmesine yol açar.

Sınav kaygısının verimli çalışmama, uyku beslenme düzensizliği, çevre koşulları gibi farklı nedenleri olabilir ancak en önemli iki nedenini şu şekilde açıklayabiliriz: Birincisi; elde edilen sonucun kendi benliğine tehdit olarak algılanması sonucunda kişide başarılı olamazsam değerim düşecek şeklinde oluşan düşüncelerle bir yandan kendini incelemeye başlayıp bir yandan da sınava çalışma ya da sınav esnasında soruları çözme işini yapmaya çalışması ile dikkatinin bölünmesi sonucunda performansının ve dolayısıyla başarısının düşmesi. İkincisi; kişinin akademik alanda okuma, hafızada tutma, dikkat, sözel/görsel gibi zekanın farklı alanlarında eksikliği varsa bu eksikliğini fark etmesi sonucunda belirsizlik ve kendine güvensizlik duygularıyla kaçınma davranışları göstermesi sonucu performansının düşmesi.

Kaygı sınava değil sınavla ilgili düşüncelere bağlı denebilir. Biz standardımızı genişletirsek, felaketleştirmeyi azaltırsak kaygı azalır. İnce ipin üzerinde yürüyorum diye düşünüyorsam kaygı duymamam mümkün değil aklı başında her insan o durumda kaygı duyar.

O zaman 1. Aşama sınav kaygısını normal görmemiz gerek çünkü normaldir ve gereklidir sınava motive eder başarı için istekli olmayı sağlar. Bizim azaltmaya çalıştığımız şey kaygının durumla orantısızlığı, rahatsız edici, motivasyonu artırmayan, bilgi düzeyine güveni azaltan, karar verme sürecini bozan, hazırlanmayı engelleyen kısmı.

2. aşama ise sınav stratejisi belirleme. Kendine sorman gereken ilk soru hedefim ne olmalı. Amacın tıp kazanmak, derece yapmaksa kaygı kaçınılmaz olur çünkü hiçbir zaman böyle hedefin garantisi yok. Bizim hedefimiz kontrol edemediğimiz hedef olursa sonucu kaçınılmaz kaygıdır. Hedefimiz kontrolümüz dahiline girebilen bir şey olmalıdır. Bizim kontrolümüzde olan hedef nedir: sınava çalışmak. Sınava çalışmak nedir, o hedefe giden basamaklara odaklanmaktır. En tepeye değil, önündeki basamağa odaklanmak. Hedef basamağın önündeki değil de yukarıdaki olursa 1 umutsuzluğa kapılırsın 2 önünü göremediğin için tökezlersin. Basamaklar: konular neler, nasıl çalışılacak, kaynaklar neler, o güne hedef konu belirlemek, okumak tekrar yapmak … Önemli noktalardan biri bunları sık olarak yapmak bu sürece odaklanmaktır. Bunları yaparken öğrenebilir miyim, kazanabilir miyim konuları devre dışı bırakılmalı çünkü öğrenmek, anlamak, hatırlamak kişinin kontrolünde olmayan şeylerdir.

3. aşama var olan düşüncelerini gerçekçi şekilde işe yarar hale getirmek.

Ben başarısız oldum değil ders çalışma davranışım başarısız oldu

Takdir edilmek için çok başarılı olmam lazım değil beni takdir etmeleri başarımla bağlantılı değildir.

Derece yapmalıyım (en gerçekçi olmayan düşüncedir) bana bağlı kısım ders çalışmamdır.

Dikkatim dağılmamalı değil dağılabilir, dikkatimi ekonomik kullanmam gerek.

Hiç heyecanlanmamalıyım değil heyecanlanmak doğal ve gerekli heyecanlanmamayı kontrol edemem.

Hiçbir soruda takılmamalıyım değil bu olabilir diğer soruya geçebilirim her soru bana puan kazandırabilir.

Kazanamazsam ailemin yüzüne nasıl bakarım değil onlar anne baba olarak elinden geleni isteyerek yaptılar ben de onların yerinde olsam aynısını yapardım, çalışmak için elimden geleni yapacağım.

Unutma hayatta başarılı ve mutlu olmak sadece sınav kazanmak demek değildir. Sınav senin kim olduğunu, karakterini göstermez. Sınav sadece bilginin ölçülmesi içindir ancak sınav anında yaşanan talihsizlikler gerçek bilgini göstermene de engel olabilir bazı durumlar senin elinde olmayan şekilde gerçekleşebilir önemli olan senin elinden gelenin en iyisini yapman.

Uyku ve beslenme düzenine de dikkat ederek planlı çalışman hem zamanı iyi kullanmanı sağlayacak hem kaygını azaltacaktır. Egzersizler ve nefes çalışmaları seni hem fiziksel hem zihinsel olarak rahatlatacaktır. Hayat sınavdan ibaret değil gezmeyi, kendine zaman ayırmayı da unutma.

Psikolojik Danışman Beyza Şener 🖋